«Θα προσπαθήσω ν' αποφύγω την υποτιθέμενη ερώτηση «τι θέλετε να πείτε μ΄αυτό σας το έργο;». Το θραύσμα, το αποτύπωμα και το ίχνος είναι εμμονές που κουβαλώ εξ αρχής στη δουλειά μου» εξομολογείται σε πρώτο πρόσωπο ο εικαστικός Γιώργος Λαζόγκας
Επιμέλεια: ΕΛΙΖΑΜΠΕΤΤΑ ΚΑΖΑΛΟΤΤΙ
Επιμέλεια: ΕΛΙΖΑΜΠΕΤΤΑ ΚΑΖΑΛΟΤΤΙ
elisabetta.casalotti@gmail.com
Στα χρόνια τού '70 είχε κυκλοφορήσει μια αφίσα στο Παρίσι με τη Νίκη της Σαμοθράκης και τίτλο «La Grece nous appartient» (Η Ελλάδα μάς ανήκει). Δεν θυμάμαι το λόγο και το φορέα, αλλά στάθηκε αφορμή να ξεκινήσω την ενότητα με τις Νίκες, σε μια περίοδο που συζητούσαμε με τον Ανδρέα Παγουλάτο και τους συνεργάτες του περιοδικού «Change» για τη διαπολιτισμικότητα.
«Θραύσματα Νίκης», 1976 (2,50x1,70), πειραματική σύνθεση-μακέτα για προετοιμασία περιβάλλοντος
Performαnce 1978 με χρήση διαφανειοσκοπίου -Villeparisis «Travaux sur papier objets» (διοργάνωση Danny Bloch)
Βέβαια, η δικτατορία με την καπηλεία τής αρχαιότητας έκανε απαγορευτική οποιαδήποτε δική μας αναφορά και προσέγγιση και αργότερα υπήρξαν ευρωπαϊκές φωνές που προσέγγιζαν την ελληνική περιπέτεια -μεθοδευμένα ή όχι- αντιιστορικά. Το παράδοξο, σ' αυτού του είδους τις παραμορφώσεις, ήταν ο λόγος της Αριστεράς που αμφισβητούσε αναφορές στην αρχαία σκέψη και πράξη, αποδίδοντας χαρακτηριστικά προγονολατρίας και προξενώντας συμπλεγματικές συμπεριφορές. Μέσα σ' αυτό το κλίμα και παρά ταύτα, εγώ προχώρησα στις Νίκες, προβάλλοντας την απουσία του αγάλματος, το θραύσμα του, την παρουσία της σκιάς του, τα ίχνη και το αποτύπωμά του. Τα «Θραύσματα Νίκης» είναι από τα πρώτα πειραματικά έργα -που κράτησα στο ατελιέ. Η σημερινή κρίση επιβεβαιώνει τον πολιτισμό του θραύσματος, τον οποίο ζούμε ως τραυματική εμπειρία και με απασχολούσε από τα πρώτα χρόνια.
Βλέποντας ξανά το έργο, θυμήθηκα ένα κείμενό μου του '77 στο περιοδικό «Τραμ» της Θεσσαλονίκης: Εχοντας συνείδηση -έγραφα- πως τίποτα δεν είναι αυτονόητο, ούτε η σχέση του καθενός μας με την πραγματικότητα ούτε της τέχνης με τον εαυτό της -καθώς τα όρια δεν είναι στεγανά- ενώ το εκάστοτε σήμερα δεν είναι ποτέ αυτό που βιώσαμε χθες, η χρησιμότητα της τέχνης πρέπει να αποδεικνύεται ως υπαρξιακή ανάγκη μιας νέας κάθε φορά πραγματικότητας. Η δυτική ιστορία, ένας κύκλος του Διαφωτισμού 1750-1980 με αιχμές και κινήματα μεγάλων υπερβάσεων και αναγωγών, που αποτέλεσαν την κορυφαία στιγμή της νεοτερικότητας, έκλεινε με την τελευταία υπέρβαση της εννοιολογικής τέχνης στα χρόνια του '70, όπου εμπεριείχε το σύνολο όσων είχαν προηγηθεί. Συνεπώς η πρωτοπορία όπως την εννοούσαμε είχε τελειώσει.
Η ζωγραφική θεωρεί τον εαυτό της μια σιωπηλή παράσταση, έτσι το θέμα και ο χώρος όπου εκτυλίσσεται το έργο μου είναι αποκλειστικά υπόθεση σιωπής και εμπειρίας του κενού, διάλυσης των σχημάτων ή μιας έκρηξης που δημιουργεί νέες ισορροπίες μέσα στη λευκή επιφάνεια. Οι εμμονές μου παρίστανται συνεχώς σε διαρκή αναζήτηση και συνήθως στην ίδια κατεύθυνση. Δεν μ' απασχολούν μόνο τα κομμάτια που συνθέτουν το θέμα, αλλά εξίσου και ο χώρος όπου αναπνέουν ως ζωτική τους ανάγκη. Αλλωστε ο χώρος είναι σημείο αναφοράς, όπως η μήτρα. Η έννοια της μήτρας-εκμαγείου έρχεται και επανέρχεται, αφ' ενός ως ιστορική συνέχεια της χρονικότητας, της στιγμής που γεννά την επόμενη, ώστε η αναφορά στο παρελθόν συνομιλεί με την κάθε παρούσα στιγμή. Το αίτημα, στην εποχή που αναφέρομαι -δεκαετία του '70-, ήταν η αποφυγή του τελάρου και των κλειστών σχημάτων, γεγονός που οδηγούσε στη δημιουργία εικαστικού περιβάλλοντος και αξιοποίησης όλου του χώρου. Αυτά σήμαιναν την πλήρη απελευθέρωση του έργου τέχνης, καθώς το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα ανέτρεπε παλιότερες σχέσεις και οδηγούσε σε δράσεις εκτός γκαλερί και μουσείων.
Η ενότητα με τις Νίκες και τα σκόρπια φτερά (1974-1980) -όπου και ανήκει το έργο-, όπως επίσης και άλλες συνθέσεις μου αργότερα, με θραύσματα και διαμελισμούς, παραπέμπουν στην ίδια ιδέα. Είναι σπαράγματα αιωρούμενα στο χώρο που αναζητούν την επανασυγκόλληση για να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους. Τα τεμαχισμένα κομμάτια αγωνιούν για τη συνεύρεση. Και αυτή η σειρά -αν και περιέχει διαφορετικές εμπειρίες και πληροφορίες- έχει την ίδια καταγωγή: Είναι τα θραύσματα ενός πολιτισμού που εξέλιπε. Το ξεκαθαρίζω. Το θραύσμα αποτελεί από μόνο του ολοκληρωμένη εικόνα. Το απόσπασμα, το κομματιασμένο μέρος, το ημιτελές και το ατελές, τα ένιωθα ως κυρίαρχα στοιχεία του πολιτισμού που βίωνα. Η ουτοπία βρισκόταν πια στο τέλος της και τίποτε δεν θύμιζε κάτι ολόκληρο, έτσι όπως το είχαμε συνηθίσει και το αντιλαμβανόμασταν στα χρόνια της.
Σκεφτόμουν, τότε, πως τα κομματιασμένα χαρτιά της Νίκης και τα αποσπάσματα της αρχικής της εικόνας υποκαθιστούν τις ζωγραφικές μάζες και τη σκιά τους και βρίσκονται σε διάλογο με το σχέδιο, με το οποίο συνήθως συμπληρώνω τα έργα μου. Με το ψαλίδι έκοβα τη φωτογραφία της Νίκης και παρατηρούσα πως εξακολουθούσε να αναπνέει στη λευκή επιφάνεια, ενώ τα φτερά σκόρπιζαν στο πάτωμα αναζητώντας τη χαμένη εικόνα τους. Αυτή η έλλειψη συνολικής εικόνας αποτελούσε το έργο. Το ζητούμενο με το ψαλίδι, ένα απλό εργαλείο, ήταν ο τεμαχισμός, το σπάραγμα, όπως τα όστρακα των αγγείων, τελικά το θρυμματισμένο έργο.
Νομίζω πως ακολούθησα μια μυστική παρόρμηση των αρχαίων αγαλμάτων να ξεφορτωθούν τη θεϊκή διάσταση και να πάρουν μέρος στις σύγχρονες διεργασίες ως θραύσματα του σήμερα.
Ο Γιώργος Λαζόγκας γεννήθηκε στη Λάρισα. Εννοιολογικός καλλιτέχνης, συμμετείχε δημιουργικά στις τάσεις νεοτερικότητας στη δεκαετία του '70 σε Ελλάδα και Ευρώπη. Εζησε και δούλεψε στη Θεσσαλονίκη, το Παρίσι, την Αθήνα. Δίδαξε ζωγραφική στην Αρχιτεκτονική Θεσσαλονίκης και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής της ΑΣΚΤ και έχει εκθέσει σε μεγάλες διοργανώσεις, μουσεία και γκαλερί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εργα του υπάρχουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.
_________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου