......................................................................... του λογοτεχνικού περιοδικού ΥΦΟΣ *

Η Φωτό Μου
Ξεφυλλίζοντας... με τον Πάνο Αϊβαλή



"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν᾽ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

ΥΦΟΣ

ΥΦΟΣ
.................................................................Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΥΦΟΣ πατήστε πάνω στο εικονίδιο

Τρίτη 27 Απριλίου 2010

Δημήτρης Τσάτσος: «Εφυγε» ο συνταγματολόγος της δημοκρατίας

 Απεβίωσε, σε ηλικία 77 ετών, ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου και πολιτικός Δημήτρης Τσάτσος.
Γόνος πολιτικής οικογένειας, γιος του βουλευτή των Φιλελευθέρων και υπουργού Θεμιστοκλή Τσάτσου και ανιψιός του διατελέσαντος Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου, ο εκλιπών γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933. Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και στη Χαϊδελβέργη και το 1960 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ από το 1965 ως το 1968 εργάστηκε ως ερευνητής στο Max Planck Institute. Το 1968 εξελέγη υφηγητής του γερμανικού και αλλοδαπού Δημοσίου Δικαίου και δίδαξε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βόννης, ενώ την ίδια χρονιά εξελέγη υφηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το δικτατορικό καθεστώς όμως δεν του επέτρεψε να διδάξει. Το 1969 εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αλλά δεν διορίστηκε από τη δικτατορία. Εναν χρόνο μετά επέστρεψε ως μόνιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόννης.
Το 1973 φυλακίστηκε από τη δικτατορία, μετά την κατάρρευση της οποίας, το καλοκαίρι του 1974, συμμετείχε ως υφυπουργός της Ανώτατης Παιδείας στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Kατά τη θητεία του θέσπισε τα μέτρα κάθαρσης στα πανεπιστήμια κατά των συνεργατών της δικτατορίας («αποχουντοποίηση») και πρότεινε τον πρώτο δημοκρατικό νόμο-πλαίσιο για τα ελληνικά πανεπιστήμια. Από το 1980 και ως τη συνταξιοδότησή του ήταν καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάγκεν, ενώ διετέλεσε πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων από το 1988 ως το 1990.
Στις εκλογές του 1974 εξελέγη βουλευτής στην Α' Περιφέρεια της Αθήνας με την Ενωση Κέντρου Νέες Δυνάμεις και στην προετοιμασία του Συντάγματος του 1975 υπήρξε γενικός εισηγητής εκ μέρους όλης της αντιπολίτευσης. Διεγράφη, λόγω διαφωνιών με την ηγεσία του κόμματος, ενάμιση χρόνο αργότερα, συνεχίζοντας την πολιτική του δράση στον νέο σχηματισμό Πρωτοβουλία για Δημοκρατία και Σοσιαλισμό που στις εκλογές του 1977 συναποτέλεσε τη Συμμαχία. Ακολούθως συμπορεύθηκε με το ΠαΣοΚ και επί δύο συνεχείς θητείες (1994-1999 και 1999-2004) υπήρξε επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου του κόμματος. Στη δεκαετή παρουσία του στα ευρωέδρανα διακρίθηκε για τις καίριες παρεμβάσεις του σε πολιτικά και θεσμικά ζητήματα και πήρε ενεργά μέρος στην προετοιμασία του Ευρωσυντάγματος.
O Δημήτρης Τσάτσος άφησε την τελευταία του πνοή τα ξημερώματα του Σαββάτου στο Αττικό Νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν με καρδιολογικά προβλήματα.

 
Διαβάστε περισσότερα:

Κυριακή 18 Απριλίου 2010

Aξιόπιστη η ενημέρωση δείχνει η πανελλαδική έρευνα για τα Ιστολόγια (blogs)...


Μετά από πανελλαδική έρευνα που διενήργησε η εταιρεία Interview, φαίνεται ότι ο κόσμος πλέον προτιμά και εμπιστεύεται περισσότερο τα blogs από τις εφημερίδες για την ενημέρωσή του. Το δείγμα της έρευνας είναι 514 άτομα και πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2010, μέσω Web έρευνας με δομημένο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο.
Όπως προέκυψε, το 71% των ερωτηθέντων θεωρεί την ενημέρωση που λαμβάνει από τα blogs πολύ έως αρκετά αξιόπιστη και το 22% λίγο έως καθόλου αξιόπιστη. Σε σχέση όμως με τα άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το 47% εκτιμά ότι τα blogs είναι το πιο αξιόπιστο μέσο, το 27% οι εφημερίδες και το 18% θεωρεί ότι κανένα μέσο δεν είναι αξιόπιστο.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως μόλις το 5% απαντά υπέρ της αξιοπιστίας του ραδιοφώνου, ενώ ακόμη χειρότερη είναι η επίδοση της τηλεόρασης με μόνο 1%.
Το μέσο, στο οποίο τα blogs προκαλούν τη μεγαλύτερη "ζημιά" με την ύπαρξη και λειτουργία τους, είναι, σύμφωνα με την έρευνα, οι εφημερίδες, αφού το 50% θεωρεί πως υφίστανται τις μεγαλύτερες απώλειες, το 25% η τηλεόραση, το 5% το ραδιόφωνο και το 19% λέει ότι σε κανέναν δεν προκαλούν ζημιά.
Στην ερώτηση ωστόσο, εάν τα blogs με ενημερωτικό περιεχόμενο θα πρέπει να υπόκεινται στους κώδικες δεοντολογίας της συμβατικής δημοσιογραφίας, όπως το να υπάρχει η υπογραφή του συντάκτη κάτω από τα ρεπορτάζ και τα κείμενα, το 55% τάσσεται υπέρ, ενώ τα blogs αναδεικνύονται "νικητές" και στο ζήτημα της αμεσότητας στην πληροφόρηση, καθώς το 74% των ερωτηθέντων τους δίνει "ψήφο εμπιστοσύνης" και το 77% τα επισκέπτεται καθημερινά.
Η σταδιακή ανάδειξη των blogs φαίνεται και από το γεγονός ότι το 69% δηλώνει πώς το τελευταίο χρονικό διάστημα κερδίζουν περισσότερο από το χρόνο τους για ενημερωτικούς λόγους, το 27% τον ίδιο χρόνο και μόνο το 4% λιγότερο.
Πάντως, σε συντριπτικό ποσοστό (79%) οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι τα blogs είναι ευκαιρία για τη συμβατική δημοσιογραφία και μόνο το 15% ότι είναι απειλή.
                                                                                                        ΑΠΕ-ΜΠΕ

Τετάρτη 14 Απριλίου 2010

Μάϊκλ Χέρτσφελντ : «Η θεσμική εδραίωση της ευθυνοφοβίας: η επιστημονική αξιοκρατία και η νεοφιλελεύθερη απειλή»

  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 


Διάλεξη του γνωστού κοινωνιολόγου Profesor. Michael Herzfeld
http://www.harvardscience.harvard.edu/directory/researchers/michael-herzfeld

ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
 «ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΟΛΙΤΗΣ» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

«Η θεσμική εδραίωση της ευθυνοφοβίας: η επιστημονική αξιοκρατία και η νεοφιλελεύθερη απειλή» είναι το θέμα της διάλεξης του γνωστού από κοινωνιολογικές έρευνες στο νομό μας professor Michael Herzfeld από το πανεπιστήμιο Harvard, που θα διεξαχθεί στην ελληνική γλώσσα και διοργανώνεται στο πλαίσιο του διατμηματικού μαθήματος Επιστήμων Πολίτης που διδάσκεται στο πανεπιστήμιο Κρήτης.

Η διάλεξη θα δοθεί στον Πολυχώρο Πολιτισμού του δήμου Ηρακλείου (Παλιά Λαχαναγορά, Λεωφ. Σοφοκλή Βενιζέλου) την Παρασκευή 16 Απριλίου 2010 και ώρα: 18:00

Για τη μεταφορά φοιτητριών/φοιτητών και πολιτών τo λεωφορείο του πανεπιστημίου θα αναχωρήσει στις 16:30 από την είσοδο της πανεπιστημιούπολης Ρεθύμνου (Γάλλος).

Ο Μάϊκλ Χέρτσφελντ είναι καθηγητής της ανθρωπολογίας και πρόεδρος του τμήματος κοινωνικής ανθρωπολογίας (μέρους του τομέα ανθρωπολογίας) του πανεπιστημίου Χάρβαρντ (ΗΠΑ), όπου διατελεί και επιθεωρητής ευρωπαϊκής εθνολογίας στο μουσείο Πίμποντι (Peabody). Ήταν συντάκτης του διεθνούς κύρους περιοδικού American Ethnologist (1994-98) και υπηρετεί σε πολλές διευθύνουσες επιτροπές άλλων επιστημονικών περιοδικών (μεταξύ των οποίων και το Journal of Modern Greek Studies και το Ethnologie Française).
Συγγραφέας δέκα βιβλίων (μεταξύ τους το Cultural Intimacy: Social Poetics in the Nation-State (2η έκδοση, 2005), το The Body Impolitic: Artisans and Artifice in the Global Hierarchy of Value (2004) και το Evicted from Eternity: The Restructuring of Modern Rome και πολλών άρθρων και βιβλιοκρισιών, έχει κάνει επιτόπια έρευνα-που έγινε με την υποστήριξη διάφορων επιστημονικών ιδρυμάτων-στην Ελλάδα, στην Ιταλία, και στην Ταϊλάνδη, με θέματα που συμπεριλαμβάνουν τον ανδρισμό και τη ζωοκλοπή στην ορεινή Κρήτη, τις κοινωνικές επιπτώσεις της ιστορικής αναστύλωσης σε τρεις πόλεις (Ρέθυμνο, Ρώμη και Μπάγκοκ), τη μαθητεία στις παραδοσιακές τέχνες στο Ρέθυμνο, τις σχέσεις μεταξύ της λαογραφίας και της παραγωγής της εθνικής ταυτότητας, και την εθνογραφική βιογραφία του κρητικού μυθιστοριογράφου Ανδρέα Νενεδάκη.


Έχει ασχοληθεί επίσης με διάφορα επιστημολογικά και θεωρητικά θέματα. Δύο από τα βιβλία του (Πάλι Δικά μας και Η ανθρωπολογία μέσα από τον καθρέφτη) έχουν εμφανισθεί στα ελληνικά με τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια και η έκδοση και των Η ποιητική του ανδρισμού, πολιτισμική οικειότητα, και πορτραίτο μιας ελληνικής φαντασίας (για τον Νενεδάκη) από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
Βιβλία του έχουν μεταφρασθεί και στα κινέζικα, ιταλικά, γαλλικά, βουλγαρικά, πολωνικά, σερβικά και πορτογαλικά, και ο ίδιος γράφει τακτικά στα αγγλικά, ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά και ταϊλανδικά. Είναι επίσης ο κινηματογραφιστής και παραγωγός μιας εθνογραφικής ταινίας για τη Ρώμη.
 Οι εργασίες του Michael Herzfeld έχουν τιμηθεί με διάφορες διακρίσεις, μεταξύ των οποίων το Βράβειο J.B. Donne για την ανθρωπολογία της τέχνης (1990) και το μετάλλιο Rivers (1994) του Βασιλικού Ιδρύματος Ανθρωπολογίας στο Λονδίνο και το Βραβείο J.I. Staley (1994) της σχολής αμερικανικής έρευνας στο Σάντα Φε. (1994). Το 1997 εξελέγη μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Το 2005 τιμήθηκε ως επίτιμος διδάκτωρ του ελεύθερου πανεπιστημίου Βρυξελλών (Université Libre de Bruxelles) στο Βέλγιο.

         «Η θεσμική εδραίωση της ευθυνοφοβίας:
      η επιστημονική αξιοκρατία και η νεοφιλελεύθερη απειλή»

Η σημερινή παγκοσμιοποίηση, παρόλο που συχνά καλύπτει επίμονες τάσεις πολιτισμικής συντηρητικότητας και αντίστασης στην ομοιοποίηση, έχει ήδη επιβάλλει μια ιεράρχηση αξιών που απειλεί να αφανίσει τις κύριες πηγές πολιτικής ανανέωσης. Η άνοδος ενός δήθεν ενιαίου οικονομολογικού λόγου, εξάλλου, διαιωνίζει τις θετικιστικές διαστάσεις της κρατικής και διεθνούς διοικητικής σκέψης, διαστάσεις που διαδέχθηκε από μια παλαιότερη, αποικιοκρατική τάξη. Αλλά εκείνο που δημιουργεί το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η τάση προς οριοποίηση των πιο ασθενών στοιχείων του πληθυσμού μαζί με την ταξική ταπείνωση του ακαδημαϊκού χώρου.
Βασικό θέμα της ανακοίνωσής μου είναι η ανάλυση των λεγόμενων μέσων αξιολόγησης, που συχνά λειτουργούν, αντίθετα, να μειώσουν την υπευθυνότητα των φορέων.
Πρόκειται για την ίδια ρητορεία που επικαλούνται όσοι προωθούν την αστική ανάπτυξη (αγγλιστί gentrification) στο όνομα της ποιοτικής βελτίωσης αλλά με τελικό αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας και την καταστροφή των προϋπαρχόντων κοινωνικών δεσμών. Με άλλα λόγια, ο σκοπός της ομιλίας είναι να ανιχνεύσει την επίδραση της νεοφιλελεύθερης οικονομικής ιδεολογίας που διέπει όλο και περισσότερο και την πανεπιστημιακή παραγωγή και την κοινωνική ζωή των αστικών κέντρων, για να καταλήξουμε σε μια σωστή εκτίμηση της επιρροής της οικονομικής παγκοσμιοποίησης όσο στο σύστημα αξιών που κατευθύνει την καθημερινή ζωή τόσο και στη διαχείριση της ίδιας της καθημερινότητας.
Θα προτείνω εξάλλου ένα μοντέλο περιγραφής αυτών των διαδικασιών, σύμφωνα με το οποίο βλέπουμε μια σταδιακή φθορά της προσωπικής και ομαδικής υπευθυνότητας, οφειλόμενη προφανώς στην κυνική μεταχείριση της ρητορείας της αξιολόγησης. Θέλω να δηλώσω σαφέστατα ότι δεν απορρίπτω το ιδεώδες της αξιοκρατίας. Αντίθετα, εκείνο που περιγράφω είναι η χρήση της αξιοκρατικής ρητορείας και των συμβόλων της λεγόμενης «κοινωνίας των πολιτών» για σκοπούς που συνεπώς υπονομεύουν τους αληθινούς σκοπούς της αξιοκρατίας και της υπευθυνότητας.
 Κύριο αναλυτικό εργαλείο σ’ αυτή την προσπάθειά μου είναι αφενός η «θεωρία της πρακτικής» (θεωρία που αποβλέπει στη διαλεύκανση διαδικασιών και όχι στη προώθηση των ρητορικών μιμήσεων της πραγματικότητας σε μορφή γενικεύσεων), αφετέρου η εθνογραφική έρευνα (που συχνά αποκαλύπτει τις διαστάσεις της πολιτισμικής οικειότητας που φανερώνουν τη διεξαγωγή των εν λόγω διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένων παραδειγμάτων συνεργασίας μεταξύ επίσημων αρχών και παραοικονομίας η ακόμη και υπόκοσμου). Θα απεικονίσω τα σχετικά πορίσματα με βάση τις έρευνες που έχω διεκπεραιώσει στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Ταϊλάνδη.
Τέλος, σκιαγραφώ τη διαφορά μεταξύ της «κοινωνίας των πολιτών» (civil society) και της «δομής των πολιτικών αξιών» (structure of civic values), τονίζοντας ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η κοινωνία των πολιτών αντιτίθεται όχι μόνο στο κράτος αλλά και στις νομικές αρχές που τυπικά διέπουν τη δράση των υπηρεσιών. Αν δεν στρέψουμε το βλέμμα μας απ’ το ιδεώδες αυτό για να κοιτάξουμε προσεκτικά την πραγματική λειτουργία των διάφορων φορέων και τους τρόπους με τους οποίους εκμεταλλεύονται αυτό το ίδιο ιδεώδες, δε θα καταλάβουμε ποτέ πώς και γιατί μια αντιδημοκρατική και αντικοινωνική ιδεολογία κατάφερε, και καταφέρει συνεχώς, να αιχμαλωτίσει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και να την υποδουλώσει σε καθαρά οικονομικά συμφέροντα.


Βιβλιογραφία:
- Herzfeld, Michael (1992), The Social Production of Indifference: Exploring the Symbolic Roots of Western Bureaucracy. Oxford: Berg.
- Herzfeld, Michael (2002), The Absent Presence: Discourses of Crypto-Colonialism. South Atlantic Quarterly 101:899-926.
- Herzfeld, Michael (2005), Cultural Intimacy: Social Poetics in the Nation-State. New York: Routledge.
- Herzfeld, Michael (2006), Spatial Cleansing: Monumental Vacuity and the Idea of the West. Journal of Material Culture 11: 127
- Herzfeld, Michael (2009), Evicted from Eternity: The Restructuring of Modern Rome. Chicago: University of Chicago Press.
- Malaby, Thomas M. (2003), Gambling Life: Dealing in Contingency in a Greek City. Urbana: University of Illinois Press.
- Schneider, Jane, and Peter Schneider (1996), Civil Society versus Organized Crime: Local and Global Perspectives. Critique of Anthropology 21: 427-446.
- Scott, James C. (1998), Seeing Like a State: How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed. New Haven: Yale University Press.
- Smith, Neil (2006), Gentrification Generalized: From Local Anomaly to Urben «Regeneration» as Global Urban Strategy. In Melissa S. Fisher and Greg Downey, eds., Frontiers of Capital: Ethnographic Reflections on the New Economy (Durham: Duke University Press), pp. 191-208.
- Strathern, Marilyn, ed. (2000), Audit Cultures: Anthropological Studies in Accountability, Ethics, and the Academy. London: Routledge.

Σάββατο 10 Απριλίου 2010

ΤΟΥ ΝΑΝΟΥ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ*: Η αληθινή μας συγγένεια, η γλώσσα

ΙΩΣΗΦ ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ, Κυκλώνιο, εκδόσεις Μελάνι, σελ. 36
Γράφοντας μια γλώσσα διαφορετική από εκείνη που διαβάζω καθημερινά με εκτοπισμένα επίθετα, ρήματα, ουσιαστικά, είναι ίσως αυτή η Γλώσσα των θεών που λένε διαφορετικά το κάθε πράμα

Βλέπω λέβητα αναβράζοντα/ και το πρόσωπον αυτού/ είναι προς βορράν
(Ιερεμίας)
είναι η μη γλώσσα της Παλιάς διαθήκης (τώρα, όπως τη λέμε της Βίβλου), που την ξεχνάμε, κι όμως έρχεται να μας θυμίσει ότι οι τολμηρές μεταφορές δεν είναι μόνο της δικής μας εφεύρεσης αλλά έχουν δοκιμαστεί σε μια μετάφραση πολύ παλιά:
Ο Γιόσεφ μπεν Μαλκά/ εξόριστος της θάλασσας/ με την έρημο στο στόμα/ πενθούσε την πηγή/ κι ήταν ο λόγος του πληγή/ και η πληγή του λόγος
(Ιωσήφ Βεντούρας)
Λόγος λοιπόν και πληγή και πηγή πηγάζουν από την ίδια εμπειρία - που θα 'ταν κάτι που θα μπορούσε να ειπωθεί: Διασπορά/Ολοκαύτωμα.
Κοιτάζοντας για πολλή ώρα έναν πίνακα ενός μεγάλου ζωγράφου - ο κόσμος που βλέπουμε γύρω μας αλλάζει παραμέτρους και γίνεται κάτι που δεν είχαμε δει προηγουμένως. Έτσι, όταν διαβάζει κανείς ποιήματα που μας κάνουν να αισθανόμαστε διαφορετικά, αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα του γράφοντος αναβλύζει από μια πηγή - ίσως άγνωστη σε μας αλλά που μας την γνωρίζει αυτός που γράφει.
Αυτό το αίσθημα έχω όταν διαβάζω τα ποιήματα στο Κυκλώνιο του Ιωσήφ Βεντούρα. Έχω την εντύπωση ότι ακούω να κουδουνίζει πίσω από τις ελληνικές λέξεις μιας άλλης γλώσσας -που είναι και δεν είναι του γράφοντος- εφόσον σχηματίζει κάτι πέρα από ένα υποκείμενο -εννοώ βέβαια ένα άτομο- και εμπίπτει σε μια συλλογική έκφραση.
Το ολιγοσέλιδο βιβλίο ποιητικής γραφής του Ιωσήφ Βεντούρα είναι ένα τέτοιο εγχείρημα - που έχει το αποτέλεσμα να μας βάζει σ' ένα τρόπο συλλογικότητας, μιας εμπειρίας που αν και είναι ατομική απλώνεται πέρα από τα άτομα σε κάτι που μας αφορά.

Μια συντομογραφία στο ύφος, σαν να έχει στυφτεί ένας καρπός, συχνά στυφός, μα και πώς γίνεται αυτό με τέτοια λιτά μέσα;
Νύχτα/ Ήτανε νύχτα με γραφίδα/ Χάραζε τον αριθμό// Κύριε/ Πώς;

Ατό το «πώς;» είναι το παν. Όλα και τίποτα. Τίποτα και όλα. Στην κόψη επάνω της γραφής αναδύεταi κάτι πρωτόγνωρο -η γραφή σαν αριθμός- μια άλλη χρήση της. Σαν ήχος καμπάνας.
Δεν μ' αρέσει ιδιαίτερα το Θέμα, με κεφαλαίο Θήτα, στα ποιήματα. Το προτιμώ να υποφώσκει, να διαλύεται, να απλώνεται - ώστε να μπορώ να πλέω μέσα του.
Όταν το ποίημα γίνεται κυριολεκτικό χάνει την οντότητά του. Όμως, άμα η κυριολεξία γίνεται ο λόγος του Κυρίου, -ένας άλλος λόγος- μια γραφή κάποιου άλλου, τότε συμμετέχω:
Υπεράνω των ύμνων/ Στο λαμπύρισμα της γλώσσας/ Αιωρείται το τώρα/ Ευλογητός που γυμνώθηκε/ Και γυμνός πορεύθηκε/ Ευλογητός/ Ο κληρωτός της μοίρας// Ας μεγαλύνεται η μνήμη του/ Ας ευλογείται.
Σ' αυτή την προσευχή για τους νεκρούς, το καντίς, αντηχεί μια φωνή που αποψιλώθηκε απ' τη φωνή της. Άγγιξε το τίποτα - δηλαδή το κάτι. Το κάτι τι;

Ερωτηματικό. Πρωτογνώρισα το είδος αυτό από το ποίημα kaddish του Ginsberg για τη μητέρα του. Ένας μακρύς μνημονικός αλλά και θριαμβευτικός θρήνος. Θυμάμαι δύο από τους πιο ευαίσθητους συγγραφείς μας, τον Κοσμά Πολίτη, στην Ερόικα που παρουσιάζει τον Εβραίο συμμαθητή τους, τον Βενιαμίν, που έπαιζε πιάνο και προκαλούσε μια ανησυχία στα παιδιά - με την υπερευαισθησία του. Και τη φωνή-γραφή του άλλου ποιητή της γλώσσας μας, του Γιώργου Σεφέρη:
χωρίς αφή/ χωρίς ανθρώπους/ μέσα σε μια πατρίδα που δεν είναι πια δική μας/ ούτε δική σας.
Αυτός είναι ο τρόπος του θρήνου, ένα καντίς, χωρίς τελειωμό που μας ταιριάζει, γιατί ξυπνήσαμε μια μέρα που δεν ήταν μέρα, ούτε νύχτα, αλλά ένας εφιάλτης.
Τα ξεσήκωσα αυτά από την δεύτερη έκδοση του Μυθιστορήματος, 1935. Την πρώτη την εξαφάνισε η δίνη του πολέμου - κι αυτή που ήταν του Μάη 1940, μου την είχε δώσει ιδιοχείρως. Αντίτυπο 524. το προτελευταίο από τα 525. Ανυπόγραφο - αλλά με σημειώσει στο οπισθόφυλλο, τίτλους...
Κάτι από κείνη την έκπληξη σαν απόσταγμα μου φέρνουν οι στίχοι του Ιωσήφ Βεντούρα, φίλε:
Ξάπλωσε/ γύρω του/ λέξεις που διαλύονταν/ σε συλλαβές/ Σε γράμματα που/ σχημάτιζαν σεντόνι.
Πρόκειται για μια διαφορετική οδυνηρή εμπειρία μεταγγισμένη σε γλώσσα - αλλά παράλληλη με τη δική μας ευαισθησία, όπου υπάρχει, αν υπάρχει. Δεν την βλέπω πάντα. Αλλά υπήρξε. Τα γράμματα του Αλφαβήτου, του ελληνικού και του εβραϊκού (σημιτικού/φοινικικού) δίπλα-δίπλα:
στο Άλφα το Άλεφ - ταύρος
στο Βήτα το Μπεθ - σπίτι
στο Γάμμα το Γκίμελ - γάντζος/γωνία/καμήλα
στο Δέλτα το Δάλεθ - πόρτα κ.ο.κ.
Το Αλφάβητο του Ομήρου: ένα θαύμα. Αυτή είναι η αληθινή μας συγγένεια, η γλώσσα, το Αλφάβητο, το πήραμε, το δώσαμε ο ένας στον άλλον.
Το βιβλίο του Ιωσήφ Βεντούρα, είναι μια καταγραφή απαράμιλλη της οδύνης και της αληθινής αδελφικότητας των πολιτισμών μας, των θρησκειών και της γλώσσας. Είμαστε ίδιοι και διαφορετικοί, τόσο διαφορετικοί τόσο ίδιοι και τόσο ίδιοι πολιτισμοί και τόσο παλιοί. Αυτή την τόσο σπουδαία αμοιβαιότητα ποιος την καταλαβαίνει σήμερα; Ό,τι δίνουμε, παίρνουμε, δίνουμε ό,τι παίρνουμε!

Αμήν/Σαλόμ

*Ο Νάνος Βαλαωρίτης είναι ποιητής.

*εφημ. "Η ΑΥΓΗ" Ημερομηνία δημοσίευσης: 04/04/2010